Thursday, March 31, 2011

ادبیاتچی عالیم آخمات گورگنلینی یاتلاپ

گؤرنۆکلی ادبیاتچی عالیم
هیتلرچی فاشیستلرینگ غارشیسینا مردانا گؤره شن
مرحوم آخمات آخوندوف گۆرگنلی نینگ 103- نجی یئل  دوغولان گۆنۆنه
1909-1943

توركمن اوغلى آرلاپ گيرسنگ ميدانا،
            يان يولداشينگ كسگير قليچ، آت بولسون.
            گؤروغلى دك قدرت گؤركز دوشمانا،
            أهلى ايلينگ بوْتين حالقينگ شاد بولسون.

     گؤرنوْكلى توركمن ادبياتچیسى آخمات-آخوندوف- گورگنلى 1909- نجى يئلئنگ 23- نجى مارتـئندا گورگن يايلاسىی نئنگ كۆميش دپه شأهـرينده دوْنيا اينيأر. دأده سى ارجب آخون اؤز دؤوری نينگ سوادلى آدامسى بولوپدير. آخمادئنگ "آخوندوف" فاميلياسى هم دأده سى نينگ آخون بولماغى بيلن باغلانشيقـلي، گورگنلى بولسا آخمادئنگ ادبى لاقامی. اول بو لاقامى اؤزی نينگ اؤنوپ-اؤسن يرلری نينگ آدلاندئرئشى بويونچا ادينيپدير.

(Dowload now) دیین یره کلیک ادینگ

Friday, March 25, 2011

14 ay esirlikde تورکمنلرینگ آراسیندا اسیرلیک

Henri de Couliboeuf Blocquville:
Türkmenleriň arasynda

Fransiýaly ofisser H.Blocqueville 1860-njy ýylda Eýrana gelip, ýokary harby posta ýetmek maksady bilen Horasanyň häkimi Hemze mirza Heşmet ut-dowlaniň Horasandan Mara hüjüm eden toparyna goşulýar. Blocqueville türkmenlere garşy urşda gazanyljak ýeňişi suratlandyrmak isläpdir. Ökde nakgaş bolan Blocqueville türkmenlere ýesir düşýär. 14 aýdan soňra Eýran hökümeti ummasyz pul töläp ony türkmenlerden satyn alýar.
  Eýran goşunynyň Mara çozuşy we edermen serdar Gowşut hanyň ýolbaşçylygynda olaryň derbi-dagyn edilşi hakynda, hem Eýranyň hem-de türkmenleriň arhiwlerinde ýeterlik maglumat bar. Gelen belany parahat ýol bilen gaýtarmak üçin Gowşut han diplomatik tagallar edipdir, ilçi iberip olary ýaraşyga çagyrypdyr. Ýöne paň kelle Hemeze mirza türkmen ilçilerini tussag edipdir. Çäresini tükeden türkmenler ajaýyp urş taktiki bilen Eýranyň goşunyny çym-pytrak edýärler. Türkmenler bu urşa “Gajar” urşy diýip at berýärler. Watany goramak ugrunda gurbanlaryň arasynda meşhur şahyrymyz Molla Nepes-de bolupdyr. Ol urşdan birnäçe aý soňra alan gylyç ýarasy sebäpli aradan çykypdyr.
   Türkmenleriň arasynda bolan mahalynda H.Blocqueville halkymyzyň durmuşyna degişli gyzykly maglumatlary ýygnap, ajaýyp suratlary çekipdir. Onuň bu eseri ilkinji

gezek 1866-njy ýylda Parisda çap edilipdir. Kitabyň türkmenlere degişli bölümini ünsüňize hödürleýärin.
Arne Goli (Akmyrat Gürgenli)
21.03.2011



هنری بلوک ویل:

تـۆرکمنلرینگ
 آراسئندا

  فرانسیالئ افسر هنری بلوک ویل ۱۸۶۰- نجئ یئلدا ایرانا گلیپ، یوقارئ حاربئ درجه قازانماق ماقصادئ بیلن خراسانئنگ حأکیمی حمزه میرزا حشمت الدوله نینگ مارا هۆجۆم ادن توپارئنا قوشولیار. بلوک ویل تـۆرکمنلره  قارشئ اورشدا قازانئلجاق ینگیشی صوراتلاندئرماق ایسلأپدیر. اؤکده نقاش بولان بلوک ویل تـۆرکمنلره اسیر دۆشیأر. ۱۴ آیدان سونگرا ایران حکومتی اومماسئز پول تؤلأپ اونئ تـۆرکمنلردن ساتئن آلیار.
  ایران قشونئ نئنگ مارا چوزوشئ و ادرمن سردار قاوشوت حانئنگ یولباشچئلئغئندا اولارئنگ دربی-داغئن ادیلشی حاقئندا، هم ایرانئنگ هم-ده تـۆرکمنلرینگ آرخیولارئندا یترلیک ماغلومات بار. گلن بلانئ پاراحات یول بیلن غایتارماق اۆچین قاوشوت حان دیپلوماتیک تاغاللار ادیپدیر، ایلچی ایبریپ اولارئ یاراشئغا چاغئرئپدئر. یؤنه پانگ کلَه همزه میرزا تـۆرکمن ایلچیلرینی توسساغ ادیپدیر. چأره سینی تۆکِدن تـۆرکمنلر عاجایئپ اورش تاکتیکی بیلن ایرانئنگ قشونئنئ چئم- پئتراق ادیأرلر. تـۆرکمنلر بو اورشا  "قاجار" اورشئ دیییپ آت بریأرلر. واطانئ قوراماق اوغرونداقی قوربانلارئنگ آراسئندا مشهور شاهئرئمئز ملا نپس-ده بولوپدئر. اول اورشدان بیرنأچه آی سونگرا آلان قئلئچ یاراسئ سبأپلی آرادان چئقئپدئر.
   تـۆرکمنلرینگ آراسئندا بولان ماحالئندا بلوک ویل حالقئمئزئنگ دورموشئنا دگیشلی غئزئقلئ ماغلوماتلارئ یئغناپ، عاجایئپ صوراتلارئ چکیپدیر. اونونگ کتابی ایلکینجی گزک ۱۸۶۶- نجئ یئلدا پاریسدا چاپ ادیلیپدیر. کیتابئنگ تـۆرکمنلره دگیشلی بؤلۆمینی اۆنسۆنگیز حؤدۆرلیأرین.
آرنه گلی (آقمئرات گۆرگنلی)
۲۱/۰۳/۲۰۱۱

Wednesday, March 23, 2011

معرفی یک کتاب

معرفی یک کتاب جالب

اخیرا از کتابخانه دانشگاه شیکاکو کتاب جالبی بدستم رسید که در راستای روشن شدن تاریخ معاصر ملت مان بسیار مفید می باشد. این کتاب "پرواز بر فراز شهرهای باستانی ایران" نام دارد
Flight Over Ancient Cities Of Iran
خلبان آلمانی اریخ اشمیت در سال ۱۹۳۷ با هواپیمای یونکرز از فراز مکانهای باستانی ایران از آنجمله منطقه گرگان (تورکمنصحرا) عکسبرداری کرده است.  این پروژه علمی تحت عنوان "تحقیقات باستانشناسی" انجام گرفته است ولی می دانیم که رضاشاه در اواخر حکومت خویش به سوی آلمان هیتلری تمایل کرده و به تعداد زیادی از متخصصان آلمانی اجازه داده شد تا تحت عناوین مختلف از آنجمله تحقیقات باستانشناسی در ایران به کاوش بپردازند. حاصل کار آنها منجر به بوجود آمدن تئوری آریایی بودن ایرانی و آلمانی شد که به دنبال آن تاریخسازان به قلب تاریخ پرداخته قدمت تمدن آریایی و غیره را علم کردند که خود جای بحث جداگانه ای را می طلبد.
عکس هوایی از دیوار قیزیل آلان
  در این کتاب ارزشمند عکس های هوایی دیوار معروف "قیزیل آلان" و نیز شهر گنبدقابوس گنجانیده شده است

 
عکس هوایی از شهر گرگان (جرجان- گنبدقابوس)- مربوط به سال 1937

مرکز مطالعات تورکمن شناسی در نظر دارد بتدریج بخش مربوط به تورکمن های این کتاب را ترجمه و به خوانندگان خویش ارائه نماید

آرنه گلی- مدیر مرکز مطالعات تورکمن شناسی

Saturday, March 19, 2011

3-نوروز گونی

به پیشواز جشن ملی ارگنه قـون
(اوغـوز گونی/ بهار بایرامی)
۳- نوروز

به یاد روز تولد بهارین قلب نازنین اجوجان شفیعی
بهار 1956- دسامبر 2008

  دکتر مهرداد بهار نیز در مقدمه کتاب خود بنام "تخت جمشید" و هم در مصاحبه خویش با مجله "آدینه" (بهار ۱۳۷۲) می نویسد: "... جشن نوروز در اصل یک جشن آریایی نبوده بلکه نخست در بین سومریان مرسوم بوده است."  نخستین تقویم/ روشمار و سالنگار در بین ایرانیان به همت جلال الدین ملکشاه سلجوقی و دانشمندان آن دوره نظیر عمرخیام تدوین گشت.

در شب فرا رسیدن نوروز، دختران بازیهای مخصوصی چون "مونجیق آتدی" برگزار می کنند. در این بازیها ابیات زیرین بین بازی کنندگان رد و بدل میشود:
      « نوروز گلدی بو گیجه،          غیزلار آتارلار بیجه،
       کیمینگ بیجه سی چیقسا        بایراغی حوروز- جویجه."
     (نوروز آمد امشب                دختران قرعه می اندازند،

 (download now) کلیک روی

Friday, March 18, 2011

به پیشواز نوروز- 2

به پیشواز جشن ملی ارگنه قــون

(باهار بایرامی/ نوروز) 

۲- پیدایش حماسه ارگنه قــون!
در داستانهای حماسی تورکان، بالاخص در بین "گوگ تورکها/ تورکان آسمانی"، واقعه بازگشت از ارگنه قـون آغاز سال نو محسوب میشد و آنرا با شکوه و جلال خاصی برگزار میکردند. این رسم باستانی هنوز نیز برگزار میشود. رؤسای دول مستقل تورک زبانان آسیای میانه، آذربایجان، تورکیه و... با کوبیدن پتک بزرگی بر آهن دمیده در آتش جشن ارگنه قون و آغاز سال نو را اعلام میکند. مراسم شکوهمند ارگنه قون هرساله از تلویزیون دولتی تورکیه مستقیما پخش می شود!

حماسه ارگنه قـون چیست و از کجا نشأت میگیرد؟


  گوک تورکان در سراسر امپراطوری خویش با عدالت حکمروانی میکردند. در زمان حکمرانی ایل خان، سرکرده قوم تاتار بنام "سوینچ خان مغول" با هجومی غافلگیرانه و با حیله گری به سرزمین گوک تورکها هجوم آورده، تمامی جنگجویان و مردان را از دم تیغ گذرانده، زنان و اطفالشان را به اسارت گرفت.
  فرزند کوچک خاقان بنام "قیان" و پسرعمویش "توقوز" از این حمله وحشیانه جان سالم بدر می برند. آنها با همسرانشان به جنگلی انبوه پناه  برده، این محل پرصفا و خوش منظر را "ارگنه قـون" می نامند( کمره کوه، قون = قونماق، فرود آمدن، ارگنه وصفی برای این محل). طی سالیان متمادی آنان در ارگنه قون بتدریج قدرتمند می شوند و بر تعداد جمعیتشان نیز افزوده میشود.

Thursday, March 17, 2011

باهار بایرامی


به پیشواز عید ملی ارگـنه قـون
(بهار بایرامی)

نقش آتش مقدس

در فارسي لغتي براي "بايرام" وجود ندارد و "عيد" يك لغت عربي است كه فارسها بكار ميبرند يا بهتر است بگوييم كه اصلا فارسها داراي چنين مراسمي نبوده اند كه لغتي نيز براي آن داشته باشند. حتي لغت "جشن" نيز توركي است كه در فرهنگ سنگلاخ بدان اشاره شده است
در کتاب اوستا هيچ سخنی از نوروز به ميان نيامده است

   بهار عید ملی تورکان و مردمان مشرق زمین، جشن رویش و زایش نوین طبیعت فرا میرسد. تورکان/ تورکمنها معمولا با افروختن آتشی بزرگ به پیشواز این جشن ملی میروند. عموما در جامعه باستانی تورکان هر حادثه ای طبیعی یا غیرطبیعی با برافروختن شعله های بزرگ آتش خبر داده میشد.
  در آستانه جشن بزرگ ارگنه قـون/ عید نوروز نیز تورکان با افروختن شعله های بزرگ، آمدن این جشن را به اولوس/ایل خبر میدادند. تورکان آتش را بسیار مقدس دانسته و پریدن از روی آن، ریختن آب و دیگر مواد ناتمیز بر آن را گناهی بزرگ میشمردند. در سنگ مزارهای برجا آمده از دوران ماقبل اسلام در گورستان "خالد نبی» در شمال گنبدقابوس جایگاه بر افروختن آتش، حتی برای مردگان حگ میشد. تورکان/ تورکمنها معتقد بودند که آتش، قوت (روح) مردگان را از گزند رب النوع های زیرزمینی حفظ خواهد کرد.

Monday, March 14, 2011

سرهنگ خطیبینی یادلاپ

۱۹۹۵- نجى يئلينگ ۱۵- نجى مارت آيندا حالقيميزينگ گؤرشجنگ اوغـلى،  توپخانه سرهنگـى  سافار خطيبى آشغاباتـدا ۷۸ ياشيندا آرادان چيقدى.

حزب توده نینگ انقلابى افسرلر قوراماسى نينگ آعضالاريندان
(عـضو سازمان افسران انقلابى حزب توده)
سرهنگ توپخانه سافار خطيبى نى يادلاپ

 (Download now) دیین یره کلیک ادینگ

Friday, March 11, 2011

اسنادی دیگر از جنایات روسیه تزاری سرزمین تورکمن

برای اولین بار منتشر می شود:
ترجمه کتاب
"جنگ در سرزمین تورکمن"

جنایات ارتش روسیه تزاری در سرزمین تورکمن به روایت اسناد سانکت پطربورگ و تهران


 نویافته هایی از تاریخ معاصر تورکمن.
همگامی وهمرأئی تمامی تورکمنها در نبرد علیه قشون اسکوبلف

   توضیح: به هنگام لشکرکشی روسیه برای تسخیر سرزمین تورکمن به سرکردگی ژنرال اسکوبلف در سال ۱۸۸۰، افسر ارتش روسیه سرهنگ نیکولای گرودِکوف که مشاور ارشد اسکوبلف و مأمور ویژه ارتباط با دولت ایران در ایام لشکرکشی بوده، تمامی وقایع مربوط به قشونکشی و قتل عام تورکمنها را به رشته تحریر در آورد. نوشتۀ او در سال ۱۸۸۳ در چهار جلد در سانکت پطربورگ به چاپ رسید[1]. این اثر که در بیان حقایق مربوط به قتل عام تورکمنها بسیار حائز اهمیت است متأسفانه تاکنون به زبان تورکمنی ترجمه نشده است ولی به دستور ناصرالدین شاه بخش هایی از این کتاب با عنوان "جنگ در ترکمانیه" به فارسی برگردانده شد. مترجم مخصوص ناصرالدین شاه بخشهایی از جلد اول (مربوط به بخش جغرافیای منطقه) و سوم کتاب گرودِکوف را به فارسی برگردانده است. ترجمه کتاب گرودِکوف در بخش نسخه های خطی کتابخانه ملی ایران (تهران) تحت شماره ۷۳۳ ف نگهداری میشود.
   به منظور درک بهتر از اسامی جغرافیایی یاد شده در متن، ما عکس، نقشه و هم چنین اسنادی را به آن افزودیم.

حاکم بجنورد سهام الدوله، روز به روز وقایع لشکرکشی روسها به آخال را به تهران، شخص ناصرالدین شاه گزارش می داد. مجموعه نامه ها و راپورتهای وی در کتابچه مخصوصی جمع آوری شده است. با مطالعه آنها می توان به عمق جنایات روسها علیه تورکمنها بیشتر پی برد.



[1] N.N. Grodekov: Voyna v Turkmenii. S.Peterburg. 1883