Monday, January 11, 2016

همکاری روسیه و ایران در قتل عام تورکمن ها در نبرد 1881

یاد قربانیان تهاجم وحشیانه روسیه تزاری به سرزمین تورکمن در ۱۲ ژانویه ۱۸۸۱ گرامی باد!
اسنادی از همکاری دول روس و ایران در سرکوبی و قتل عام تورکمنها
در ژانویه ۱۸۸۱ ارتش روسیه تزاری بسرکردگی ژنرال اسکوبلف هجوم نهایی و کاری خویش را بر سرزمین تورکمن بعمل آورده و تورکمنهایی را گناهی بجز مقاومت در برابر اشغالگران و دفاع از خانه و کاشانه خویش نداشتند را وحشیانه به قتل می رساند. در این قتل عام وحشیانه دهها هزار نفر از مردم تورکمن به خاک و خون کشیده شد.
در فاجعه وحشتناک نبرد گؤکدپه و قتل عام تورکمنها، دولت روسیه از همکاری های بی دریغ دولت ایران و کردهای خراسان نیز بی بهره نماند. سفیر روسیه و دیپلوماتهای این کشور در ایران از خوانین کـُرد قوچان و بجنورد نیز خواهان حرکتهای غارتگرانه علیه تورکمنهای آخال میشود. اسکوبلف در ۲۰ ژوئن ۱۸۸۰ به نماینده روسیه تزاری در تهران طی نامه ای چنین گزارش می دهد:
” ما سرزمین تورکمنها را تا منطقه گوک دپه زیر هجوم روزانه خود قرار می دهیم، اگر کردهای خراسان نیز مناطق مابین گوک دپه و آشغابات را مورد هجوم قرار دهند زودتر به مقصدمان خواهیم رسید. مسئله مهم زدن ضربه به ذخیره های آذوقه و کشتزاران آنها[تورکمن ها]است که باید آتش زده شوند، رمه های آنها باید تاراج شوند. هرچه دامنه تهاجم زیادتر باشد بهتر خواهد بود و ما کردها را با باروت و گلوله پشتیبانی خواهیم کرد.”
سفیر وقت روسیه تزاری در ایران ایوان زینوویف در دیدار خویش با ناصرالدین شاه، از وی می خواهد که بدون مطلع شدن انگلیسها، تهران تجهیزات و تدارکاتی جهت حمل وسائل نظامی به ارتش اسکوبلف بفرستد.
بعد از سقوط گوک دپه که در واقع نقطه عطفی در تاریخ اشغال این سرزمین توسط روسها می شود، ناصرالدین شاه هیئتی را به پطربورگ فرستاده شادمانی خویش را از کشتار تورکمنها ابراز کرده این “فتح” روسیه را با دادن هدایای گرانقیمیت تهنیت می گوید. گزارش این سفر بصورت کتابچه ای تحت عنوان “سفرنامه روسیه برای تبریک فتح گوک تپه” به شماره 733 در کتابخانه ملی ایران نگهداری میشود.
پادشاه ایران ضمنا بمناسبت “فتح” آخال فرمانی صادر کرده به تمامی نمایندگان سیاسی و نظامی روسیه که در ایران کار میکردند “نشان همایونی” اهدا می کند. در این باره سندی “سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران” را که تحت عنوان “اهدای نشان همایونی به خدمتگزاران روس در عهدنامه آخال” به شماره ۲۹۶۰۰۳۱۸۶، محل آرشیو ۸۱۲- ب.آ به ثبت رسیده را می آوریم:
Ahal iran we rus
اعتراف ایران در کمک رسانی به روسها
در سال ۱۹۱۶ قیام تورکمنهای اترک-گرگان علیه قشون متجاوز روسیه بسرکردگی مادریتوف آغاز می شود. تورکمنها به مقامات ایرانی اجازه وارد شدن به سرزمین خویش را نداده خواهان استقلال میشوند. دولت ایران این بار دست به دامان روسیه شده و کمکهایی که به آنها در “فتح” گوک دپه کرده را متذکر شده، خواهان سرکوبی تورکمنهای گرگان می شود.
Untitled
“مضمون ترجمه تلگراف رمز حضرت اجل امجد افخم امین السلطان وزیر دربار و داخله و غیره که بفرانسه ترجمه و بوزارت امور خارجه روس ابلاغ شد.
البته دولت بهیه روسیه همراهیهای دولت علیه{ایران} را در وقت لشکرکشی آخال و غیره نشان داده و همچنین وعده های خود راکه در مقابل آنهمه همراهیها که سرحدات را همیشه منظم و آسوده نگاهدارد فراموش نکرده است.”
ما باز هم بمنظور روشن ساختن تاریخ معاصرمان اسنادی از این دست را خدمت خوانندگان ارائه خواهیم نمود
.
آ.گلی
پژوهشگر تاریخ

Sunday, January 3, 2016

استاد دانشگاه سوربن و مورخ مشهور هما ناطق درگذشت


هما ناطق، نویسنده، پژوهشگر، استاد دانشگاه سوربن و تاریخ‌نگار دوران قاجار و مشروطه، روز اول ژانویه ۲۰۱۶ در پاریس درگذشت.

هما ناطق در ۱۳۱۳ در ارومیه ‌زاده شد. او در ۱۹۵۶ با بورس دولت فرانسه برای ادامه تحصیل در رشته ادبیات فرانسه راهی این کشور شد. علاقه او به به رشته تاریخ موجب شد ادبیات را رها کند و به دانشکده تاریخ بپیوندد. ناطق فوق لیسانس و دکترای خود را در رشته تاریخ از دانشگاه سوربن دریافت کرد
.
پژوهش‌های دوره دکتری او بر زندگی سیاسی سید جمال‌الدین افغانی (اسدآبادی) بود. در سال ۱۹۶۹، رساله دکتری ناطق با همکاری «مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (C. N. R. S) با عنوان «اسلام مدرن و سید جمال‌الدین اسدآبادی» به‌صورت کتاب منتشر شد. این اولین اثر تاریخ‌نگاری پژوهشی هما ناطق بود و در زمان انتشار ماکسیم رودنسون، تاریخ‌نگار، جامعه‌شناس و شرق‌شناس مارکسیست فرانسوی بر کتاب ناطق مقدمه نوشت.
ناطق در ۱۳۴۷ به تهران بازگشت. رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، حسین نصر، اولین کتاب ناطق را خوانده بود و پیشنهاد کرد تا ناطق را در دانشگاه استخدام کنند. ناطق از سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۵۹ به تدریس در دانشکده تاریخ دانشگاه تهران مشغول بود. در این سال‌ها او به تدریس این دروس پرداخت: «جنگ‌های ایران و روسیه در سده نوزده»، «تاریخ اجتماعی دوران قاجار»، «روشنفکران عصر مشروطه»، «تاریخچه مشروطیت و قانون اساسی در ایران و عثمانی». پژوهش‌های ناطق در این مدت هم در نشریاتی تاریخی و هم در کتاب‌ها در همین حوزه‌ها منتشر می‌شد. همچنین در این دوره هما ناطق با فریدون آدمیت چندین پژوهش مشترک انجام دادند  که نتیجه آن در کتاب «افکار سیاسی اجتماعی و اقتصادی در آثار منتشر نشده در دوره قاجار» به انتشار رسید

هما ناطق و فریدون آدمیت در پاریس
هما ناطق و فریدون آدمیت در پاریس


با توجه به اینکه ناطق پیش از اینکه به دانشکده تاریخ سوربون بپیوندد سال‌ها ادبیات فرانسه خوانده بود، در دانشکده تربیت معلم تهران نیز استاد ادبیات سده نوزده فرانسه شد. در سال ۱۳۵۲، برای یک سال فرصت مطالعاتی ایران را ترک کرد و به دعوت دانشکده تحقیقات خاورمیانه دانشگاه پرینستون در حوزه «تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در سده نوزده» پژوهش کرد و به مدت یک سال در همان دانشگاه درس داد.
دو سال پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، به دنبال انقلاب فرهنگی، هما ناطق به فرانسه بازگشت. مدتی با عنوان پژوهشگر مستقل کار می‌کرد. او که خود یک منبع تاریخی است با پروژه تاریخ شفاهی هاروراد همکاری کرد و در گفت‌وگو با ضیاء صدقی خاطرات خود را در این آرشیو تاریخی ضبط کرد.
ناطق در سال ۱۳۶۳ به عنوان استاد تمام‌وقت در آموزشکده مطالعات ایران‌شناسی دانشگاه سوربن نوین مشغول به کار شد.
کتاب‌ها و مقالات بسیاری به زبان‌های فارسی و فرانسه از هما ناطق منتشر شده است، که از آن جمله می‌توان به «زندگی سید جمال الدین اسد آبادی در رابطه با فرانسه»، «آیین بابی»، «روشنفکران ایرانی در استانبول»، «وصیت‌نامه عباس میرزا»، «روزنامه قانون»، «زنان در مشروطیت»، «انجمن‌های شورایی در مشروطیت»، «رساله مشروطیت»، «بازرگانان در دادو ستد با بانک شاهی و رژی» و «کارنامه و زمانه میرزا رضا کرمانی» و «کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران» اشاره کرد.
هما ناطق همچنین مترجم بود؛ او چند اثر مهم تاریخی مانند «چهره استعمارزده» اثر جامعه‌شناس فرانسوی آلبر- ممی و «آخرین روزهای لطفعلی‌خان زند» اثر هارفورد جونز را به فارسی ترجمه کرده است.
از  هما ناطق به عنوان یکی از چند زن متخصص دوران تاریخی سده ۱۹ و اوایل ۲۰ در ایران که به تاریخ از دریچه مسئله مدرنیته و همچنین رابطه ایران و غرب نگاه می‌کرد، یاد خواهد شد.